Sa Araw ng Karapatang Pantao ng mga Katutubo at Moro, Panaghiusa nananawagan na itigil ang mga atake, panagutin ang mga tiwaling opisyal
- Panaghiusa Philippine Network
- 12 minutes ago
- 3 min read
Sa Araw ng Karapatang Pantao ng mga Katutubo at Moro, muling pinagtitibay ng Panaghiusa ang panawagan na igalang at ipagtanggol ang mga karapatan ng mga Katutubo. Habang ang mga Katutubo ay nananawagan ng hustisya para sa mga biktima ng sapilitang pagkawala, iligal na pag‑aresto at detensyon, at mga pamamaslang, dapat ding tutulan ng sambayanang Pilipino ang malawakang korapsyon sa ilalim ng pamumuno ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. at Pangalawang Pangulong Sara Duterte.
Idineklara ang Disyembre 8 bilang Araw ng Karapatang Pantao ng mga Katutubo at Moro matapos paslangin ng militar si Nicanor “Ka Kano” Delos Santos, lider ng Dumagat, noong Disyembre 8, 2001. Mariing tinutulan ni Ka Kano at ng kanyang komunidad ang mapanirang mga proyektong Kaliwa‑Kanan‑Laiban Dams sa Rizal at Quezon.
Dalawampu’t apat na taon matapos nito, lalo lamang tumindi ang inhustisya sa ilalim ng rehimeng Marcos‑Duterte sa pamamagitan ng militarisasyon, sapilitang pagpapalayas, pampulitikang panunupil, red‑tagging, at korapsyon laban sa mga Katutubo at Moro.
Sa halip na ipagtanggol ang karapatan ng mga Katutubo, naging kasabwat ang National Commission on Indigenous Peoples sa pangangamkam ng lupa at sa paglabag sa Free, Prior, and Informed Consent. Pinahihintulutan ng komisyon ang pagtatayo ng malalaking mapanirang proyekto sa pagmimina, enerhiya, at dam sa loob ng mga lupang ninuno.
Samantala, ang pagdukot kina Dexter Capuyan na isang Bontok‑Ibaloi‑Kankanaey at Bazoo de Jesus na isang Indigenous Peoples' rights advocate, ang patuloy na di‑makatarungang pagkakakulong ng mga Dumagat na sina Rocky Torres at Dandoy Avellaneda, at ang pamamaslang sa mga kabataang Katutubo na sina Elioterio Ugking, Kuni Cuba, at Jay‑el Maligday ay bahagi rin ng mga atake ng estado laban sa mga Katutubo.
Sa gitna ng mga paglabag sa karapatang pantao, karapatan sa lupa, at sa International Humanitarian Law ng mga pwersang panseguridad ng estado, tinatabingan ng korapsyon sina Marcos Jr. at Sara Duterte.
Sa loob ng mga dekada, sistematikong itinulak sa laylayan ang mga Katutubo at Moro, pinagkaitan ng dekalidad na edukasyon at serbisyong pangkalusugan, iniwan ang mga proyektong kalsada na hindi natatapos, at pinilit na lumikas dahil winasak ang kanilang kabuhayan. Tinitiyak ng korapsyon na ang bilyon‑bilyong pondo ay hindi umaabot sa mga komunidad, barangay, baryo, at sitio na dapat makinabang, habang ang mga proyektong pang‑kaunlaran na nagpapayaman sa makapangyarihan ay yumuyurak sa karapatan ng mga Katutubo.
Dagdag pa rito, iginiit ni Marcos Jr. ang “strategic defeat” ng insurhensiya ngunit patuloy pa ring ibinubuhos ng pamahalaan ang bilyon‑bilyong pondo sa Armed Forces of the Philippines (AFP). ₱35 bilyon na ang inilaan para sa modernisasyon ng AFP sa pambansang badyet ng 2025. Mas masahol pa, ang panukalang badyet para sa depensa sa 2026 ay umaabot sa nakagugulat na ₱430.87 bilyon, kabilang ang ₱40 bilyong dagdag, na naglilihis ng pondo mula sa serbisyong panlipunan patungo sa kontra‑insurhensiya.
Hindi “counter‑insurgency” ang pinopondohan ng mga badyet na ito. Pinananatili nila ang pambobomba sa mga komunidad, ang pagtatayo ng kampo militar malapit sa mga paaralan, ang pang‑aabuso sa mga sibilyan, at ang walang humpay na okupasyon sa mga lupain ng Moro at Katutubo. Ginagawang mga sona ng digmaan ang mga lupang ninuno upang makapasok ang mga korporasyon na may interes sa pagmimina, dam, at plantasyon.
Sa harap ng lahat ng atake laban sa mga Katutubo at ng malawakang korapsyon sa ilalim ng rehimeng Marcos Jr.‑Duterte, muling pinagtitibay ng Panaghiusa ang mga panawagan nito:
Igagalang ang Karapatan ng mga Katutubo!
Itigil ang mga Atake laban sa mga Katutubo!
Ilitaw ang lahat ng Desaparecidos!
Palayain ang lahat ng Bilanggong Pulitikal!
Itigil ang Mapangwasak na mga Proyekto sa Lupang Ninuno!
Hustisya para kay Ka Kano at sa lahat ng biktima ng pamamaslang ng estado! Hustisya para sa lahat ng sapilitang iwinala, di‑makatarungang ikinulong, at pinatahimik! Panagutin ang mga lumalabag sa karapatang pantao at International Humanitarian Law at ang mga tiwaling opisyal.
Sanggunian:
Rikki Mae Gono
Pambansang Tagapag-ugnay
Panaghiusa Philippines Network to Uphold Indigenous Peoples’ Rights
Comments