Ang 1Sambubungan IP Agenda 2025
- Panaghiusa Philippine Network
- Jul 9
- 4 min read
Updated: Jul 10
Paglalahad ng Agenda sa Halalan ng mga Katutubong Pamayanan
Ang mga Katutubong Pamayanan at Komunidad sa Pilipinas ay nasa ilalim ng pag-atake.
Ang pakikibaka ng mga Katutubo para sa pagkakakilanlan, lupang ninuno, katarungang panlipunan, at karapatang pantao ay marahas na pinigilan, siniraan, at kriminalisa ng isang awtoritaryong pamahalaan na itinuturing ang mga Katutubo at kanilang mga komunidad bilang mga kaaway ng Estado.
Ang mga lupang ninuno ay naging larangan ng tunggalian, kung saan ang mga komunidad ay kinakalaban ng makapangyarihang mga puwersang nagnanais kamkamin ang mga lupaing ito at likas na yaman upang isulong ang kanilang pansariling interes sa pulitika at ekonomiya, alinsunod sa pambansang programang pangkaunlaran na pinapagana ng kasakiman ng mga korporasyon. Ang sapilitang pagpapaalis at pag-aagaw ng lupa mula sa mga Katutubong Komunidad ay patuloy na nagaganap sa kabila ng pagkilala sa mga karapatan ng mga Katutubo sa pambansa at pandaigdigang batas ng karapatang pantao.
Lalong naging magulo ang kalagayang pampulitika matapos mahalal sina Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. bilang pangulo at Sara Duterte bilang pangalawang pangulo, sa kabila ng mga ulat ng iregularidad sa halalan. Lalong lumalim ang krisis sa bansa. Dahil dito, mahalaga ang pagbabago ng pamahalaan sa darating na halalan sa kalagitnaan ng 2025 upang bigyang-priyoridad ang mga pangangailangan ng mga naaaping sektor kaysa sa pansariling ambisyon ng mga nasa kapangyarihan.
Ang agarang tungkulin ng susunod na administrasyon ay ang itigil ang mga pag-atake sa mga Katutubong Komunidad, papanagutin ang mga salarin, simulan ang tunay na dayalogo para sa kapayapaan sa pagitan ng Estado at ng mga katutubong estruktura ng pamahalaan, at suportahan ang mga pagsisikap na igiit at isulong ang kanilang mga planong pangkaunlaran. Ito ang mga mahalaga at kinakailangang hakbang upang simulan ang proseso ng pagbawi at pagpapagaling sa mga Katutubong Komunidad.
Ang ganap na pagkilala sa mga karapatan ng mga Katutubo gaya ng nakasaad sa pambansa at pandaigdigang batas ay nananatiling sentro ng agenda at pangunahing layunin ng mga Katutubo sa buong bansa. Ang pakikibaka para sa karapatan ng mga Katutubo ay nakaugat sa pagkilala sa karapatan sa lupang ninuno, pagkakakilanlan at kultura, katuparan ng katarungang panlipunan at karapatang pantao, at sa sariling pagpapasya.
Ang pakikibaka ng mga Katutubo para sa kaunlaran ay sumasaklaw sa mga panawagan para sa mas maayos na akses sa mga serbisyong panlipunan tulad ng serbisyong pangkalusugan, serbisyong sekswal at reproduktibo, edukasyon, proteksyong panlipunan, at seguridad panlipunan. Kabilang din dito ang pagkilala sa ambag ng mga Katutubo sa kaunlaran sa iba’t ibang antas. Sa antas ng kanilang lupang ninuno, naipapahayag ito sa pamamagitan ng pagbubuo ng kanilang community-based ancestral domain management plan, o para sa ilang komunidad, sa pamamagitan ng kanilang ancestral domain sustainable development and protection plans. Higit pa sa lupang ninuno, ang panlipunan at pang-ekonomiyang pakikibaka ng mga Katutubo ay nakaugat sa pagbibigay-tinig sa agenda ng mga Katutubo sa mga lokal at pambansang plano ng kaunlaran.
Ang demokratikong pakikibaka ng mga Katutubo ay umiikot sa mga isyu ng representasyong pampulitika sa larangan ng IP Mandatory Representation (IPMR) at ang pagbubuo ng mga partidong pampulitika ng mga Katutubo at ang kanilang pakikilahok sa party-list elections. Naipapahayag din ito sa patuloy na paggiit para sa pagkilala sa mga katutubong estruktura ng pamahalaan, na nakabatay sa karapatan sa sariling pagpapasya. Isang mahalagang bahagi rin ng kanilang paggiit ay ang proseso ng Free, Prior and Informed Consent, kung saan sila ay nakikilahok nang may mabuting loob.
Sa Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao (BARMM), ang pakikibakang pampulitika ay naipapahayag sa pagtulak para sa ganap na pagsasama ng mga karapatan ng mga hindi-Moro na Katutubo sa Bangsamoro Organic Law at ang makabuluhang pagpapatupad ng mga karapatang ito. Sentro nito ang pagkilala sa lupang ninuno ng mga hindi-Moro na Katutubo. Ang kauna-unahang halalan sa Parlamento ng BARMM sa 2025 ay isang mahalagang salik sa paghubog ng mga batas na kritikal sa pagtataguyod at pangangalaga ng mga karapatan ng mga hindi-Moro na Katutubo sa rehiyon. Gayunpaman, ito ay muling ipinagpaliban sa kabila ng pagtutol.
Ang mga Non-Moro IP (NMIP) ay humaharap sa mga hamon sa pagkilala sa loob ng rehiyon. Ang Bangsamoro Indigenous Peoples Act (BIPA) ng 2024, na kasalukuyang tinatapos ang Implementing Rules and Regulations (IRR), ay nagpapalawak ng proteksyon mula anim na tribu tungo sa walo. Sa kabila ng pag-usad, marami pa ring kababaihang Katutubo ang hindi pamilyar sa mga proseso ng parlamento. Ang pagkilala sa NMIP, na mariing itinaguyod sa IRR, ay nakamit sa pamamagitan ng mga tribal assembly, dahil hindi ito isinama sa pangunahing probisyon ng batas.
Hangga’t hindi kinikilala ng pambansang pamahalaan ang karapatan sa sariling pagpapasya at lupang ninuno, magpapatuloy ang mga tunggalian sa rehiyon, lalo na’t ito ay nananatiling hotspot tuwing halalan. Kaya’t ang pangako ng mga susunod na opisyal mula sa pambansa at halalan sa Parlamento ng BARMM na igalang ang mga karapatan ng mga hindi-Moro na Katutubo ay mahalaga para sa isang makatarungan at inklusibong lipunan sa rehiyong Bangsamoro.
Sa kasalukuyang kalagayang pampulitika na pinangungunahan ng mga partidong may pansariling interes, ang darating na halalan sa kalagitnaan ng termino ay may mahalagang papel sa paghubog ng direksyon patungo sa halalan sa pagkapangulo sa 2028. Malamang na ang mga resulta nito ang magtatakda ng tono at nilalaman ng mga susunod na batas at patakaran. Ang muling pagbabalangkas kung paano tinitingnan ng Estado ang mga Katutubo at ang kanilang ambag sa lipunang Pilipino ang pangmatagalang layunin ng IP Electoral Agenda na ito. Ang katuparan ng layuning ito ay nakasalalay sa positibong hakbang sa anim na pangunahing isyu at usapin na kailangang tugunan ng Estado.
Comments