Panaghiusa mahigpit na nakikiisa sa Defend Mindoro Network sa gitna ng lumalalang militarisasyon, paglabag sa karapatan

[ENGLISH] Panaghiusa expresses strong solidarity with Defend Mindoro Network amid escalating militarization, rights violations

Matatag na nakikiisa ang Panaghiusa Philippine Network to Uphold Indigenous Peoples’ Rights sa Defend Mindoro Network, isang alyansang nagsusulong ng pangangalaga sa Isla ng Mindoro—tahanan ng walong grupo ng Mangyan at kanilang mga ninunong lupain. Buo ang suporta ng aming network sa kolektibong paglaban kontra militarisasyon, pandarambong sa likas-yaman, at patuloy na paglabag sa karapatang pantao.

Launching ng Defend Mindoro Network sa Commission on Human Rights sa Quezon City, July 26, 2025.

Isa sa mga kasong isinumite ng Panaghiusa sa United Nations Special Rapporteur on the Rights of Indigenous Peoples (UNSRIP) noong 2024 ay ang ekstrahudisyal na pagpaslang kay Jay-el Maligday, isang kabataang Hanunuo-Mangyan mula sa Oriental Mindoro.

Pagpatay ng mga Pwersa ng Estado kay Jay-el Maligday

Noong madaling araw ng Abril 7, 2024, nagsagawa ng kontra-insurhensiyang operasyon ang 4th Infantry Battalion ng Philippine Army sa Sitio Suryawon, Nasucob, Bulalacao, Oriental Mindoro. Bandang 4:00 AM, pinalibutan ng mga sundalo ang mga tahanan ng mga Katutubo at sapilitang pinaalis ang mga residente habang tinututukan ng baril. Makalipas ang ilang minuto, pinaputukan ang loob ng bahay ng pamilya Maligday, kung saan nasawi agad si Jay-el, edad 22.

Inangkin ng militar na lehitimong engkwentro ang insidente, at binansagang kasapi ng Bagong Hukbong Bayan si Jay-el. Subalit, mariing pinabulaanan ng mga saksi—kabilang ang matatandang Katutubo at mga kaanak ni Jay-el—ang pahayag ng militar, at giit nila na wala siyang kaugnayan sa anumang armadong grupo at walang dalang armas nang siya’y paslangin. Itinuturing ng mga saksi na gawa-gawa ang kwento ng militar upang pagtakpan ang mga salarin at iwasan ang pananagutan.

Ito ay malinaw na kaso ng red-tagging—kung saan ang mga sibilyan ay maling inilalapit sa terorismo upang bigyang katwiran ang karahasang nagmumula sa estado. Patuloy pa rin ang trauma sa komunidad, lalo na sa mga batang saksi sa pamamaril, sapilitang pagbakwit, at pananakot sa kanilang mga magulang.

Paglala ng Militarisasyon sa Lupang Ninuno ng Mangyan

Hindi natatangi ang kaso ni Jay-el. Ang presensiya ng militar sa mga lupang Katutubo ay nagbunga ng sapilitang pagpapalikas, pananakot, at sistematikong paglabag sa karapatang pantao. Sa Monteclaro, San Jose, Occidental Mindoro, pinabakwit ang mga komunidad upang bigyang-daan ang airstrike ng militar sa kabundukan.

Sa ilang lugar, labis na nabawasan ang kalayaan sa paggalaw ng mga residente dahil sa checkpoints, blockade sa pagkain, at sinasadyang pagkasira ng pananim. May mga ulat pa ng sekswal na pagsasamantala kung saan sapilitang pinagkakakitaan ang mga kababaihan sa ilang barangay.

Ang tuloy-tuloy na paggamit ng dahas, sikolohikal na gera, at pekeng impormasyon ng AFP ay bahagi ng sistematikong panunupil na layong sirain ang Indigenous resistance at makuha ang mga likas-yaman.

Yaman ng Mindoro: Target ng Kasakiman ng Estado at Korporasyon

Ang Mindoro ay likas at pang-ekonomiyang mahalaga. Naglalaman ito ng matabang lupa, masaganang baybayin, makakapal na kagubatan, at kabundukang hitik sa biodiversity—lahat ay nasa lupang ninuno ng Mangyan.

Namumukod-tangi ang Lagnas Spring sa Abra de Ilog, Oriental Mindoro, na nagsusuplay ng malinis na inuming tubig sa libo-libong pamilya ng Mangyan. Sa ilalim ng lupa nito, mayaman sa fossil fuels, liquefied natural gas, geothermal at hydrothermal energy, at malalakas na offshore wind para sa renewable energy.

Sa halip na makinabang ang mga Mindoreño, lalo na ang Mangyan, ginawang target ng pamahalaan ang isla para sa mga proyekto sa ilalim ng Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP). Ginamit ang lupang ninuno sa mapanirang pagmimina, natural gas drilling, oil spill, at mga walang konsultasyong renewable energy projects. Pinapalabas na "pro-development" ang mga ito, pero sa katunayan ay nagpapadali ng dayuhang akses, pribatisasyon ng likas-yaman, at pagbabagong gamit ng lupa.

Nagdulot ito ng malawakang land grabbing, sapilitang pagpalikas, at pagkasira ng kalikasan—karaniwang isinasagawa nang walang Free, Prior, and Informed Consent (FPIC).

Pagtunton sa Ugat ng Pagkakakriminalisa ng Solidaridad

Sa likod ng mga paglabag ay ang tunggalian sa kontrol ng mayamang lupang ninuno ng Mindoro. Matagal nang tagapangalaga ng kalikasan ang Mangyan, ngunit ang kanilang patuloy na pagsasabuhay ng sariling pagpapasya at pangangalaga sa kalikasan ay tinutugunan ng militar, pagbabantay, at paninira sa publiko.

Ang nasasaksihan sa Mindoro ay kriminalisasyon ng Indigenous resistance, gamit ang militarisasyon bilang kasangkapan sa mapang-abusong pag-unlad. Hindi ito hiwalay na insidente, kundi bahagi ng mas malawak na kalakaran kung saan inuuna ang interes pang-ekonomiya kaysa sa dignidad at karapatan ng mga Katutubo.

Kinikilala ng Panaghiusa na ang Defend Mindoro ay tugon sa sistemiko at historikal na atake sa mamamayan at kalikasan ng Mindoro. Muli naming pinagtitibay ang aming pakikiisa at bahagi sa kolektibong pagkilos para sa pagtatanggol sa karapatang pantao at karapatan ng mga Katutubo. Nanawagan kami para sa tunay na pag-unlad—isa na nakabatay sa dignidad ng tao, pangangalaga sa kalikasan, pagkakapantay-pantay, at higit sa lahat, paggalang sa karapatan ng mga inaaping sektor at mga Katutubo. #

Sanggunian:

Rikki Mae Gono

Pambansang Tagapag-ugnay

Panaghiusa Philippine Network to Uphold Indigenous Peoples' Rights